Како човештвото се обиде да го дефинира злото?
Некои прашања кои се сведуваат под филозофското доколку човештвото уште не е во состојба да даде конкретен и еднозначен одговор на нив.
Едно од таквите прашања е секако и прашањето, што е злото?
И покрај тоа што им создава мака на филозофите на моралот, истовремено претставува и голем дел инспирација на уметниците но и една од главните преокупации на религиозните мислители и теолози.
Интересно е дека поимот на злото до неодамна немаше место во научниот дискурс. Порано, ретко во литературата по биологија можеше да се наиде на изразот „авет на природна селекција“ кој реферира на сила кој не мами вкусиме физичката желба, која на долг рок може да ни нанесе болка и патење но ваквото сфаќање на злото не е ви никаква врска со моралното зло во кое сакаме да дознаеме нешто повеќе.
Норвешкиот автор Лаш Свенсен во својот бестселер Филозофија на злото, помеѓу останатото објаснува како злото во постмодерното доба во кое и ние живееме ја промени својата природа и од кога стана предмет на проучување на научниците. Злото престанува да се анализира како грев и станува делување на различни причинители.
Во зависност од тоа која наука го истражува злото, објаснувањата ќе варираат од генетски предиспозиции, хемиски реакции во мозокот, нарушени семејни односи, општествени, историски и политички околности.
Ако го погледнеме случајот на Хитлер кој најчесто завзема како еден од главни претставници на „нечесните сили“, ќе ги воочиме неговите постапки објаснувајќи преку низа примероци како што е проблематичниот однос со таткото во детството или подоцна љубовните врски со роднината Гели Раубал но и со комплексот на ниска вредност кој настанал покрај физичкиот недостаток бидејќи најверојатно му недостасувал еден тестис.
Многу мислители не би се сложиле со ваквото редукционистичко објаснување според кое злото во потполност се сведува на сума или низ причинители кои претходат на правењето или планирањето на зло туку научните објаснувања го признаваат само делумното важење. Колку и да наведените околности влијаеле на формирањето на Адолф Хитлер како личност не треба да се заборави дека тој бил слободен човек кој имал можност да постапи различно но сепак не.
Едно од првите секуларни толкувања на природата на злото било оно на Хана Арент која ангажирала одбрана на еден од најозогласените нациски, Адолф Ајхман пред судот во Ерусалим кој беше обвинет, а потоа и осуден за лоцирање и транспорт на луѓе и тоа на Евреите во концентрационите логори.
Неговата одбрана се базираше на погрешна интерпретација на Кантовата етика на должност како и обидот себе да се претстави како обичен чиновник на еден систем кој едноставно извршувал наредби кои му биле задавани. Меѓутоа јасно е дека Ајхман покрај должноста да извршува наредби и должности на човек да не извршува такви наредби би избрал за потполна погрешна должност.
Пред Хана Арент, многу теоретичари, злите мисли и дела ги ставале во две категории: инструментално и идеалистичко зло. Доколку некоја личност и покрај тоа што добро ја познава разликата помеѓу доброто и лошото сепак се одлучи за зло затоа што мисли дека злото ќе и донесе одредена корист и тогаш таа прави интструментално зло. За сторители на идеалистичкото зло не можеме со сигурност да тврдиме дека знаат што е добро, а што не бидејќи тие исто прават зло мислејќи дека прават добро, а своите жртви ги претставуваат како зла.
Со оглед на тоа дека Ајхман не се вклопувал во ниедна од наведените категории, Хана Арент го создаде терминот баналност на злото со кој сакаше да укаже дека ни патолошките промени во психата на поединецот како ни идеалошките убедувања не се нужен услов за сторување на бескрајно зло.
Таа, Ајхман го опишува како личност без личност која без малку моќ за расудување ги прифаќа паролите и програмите на нацистичката партија. Под влијание на неговото држање и однесување при изнесување на неговата одбрана. Хана Арент заклучила дека злото не бара никаква посебна поквареност или изопаченост туку да е испалувач на факти на грозоморното злосторство може да биде и „одлична плиткост“ односно потполно отстуство на мислења и расудувања.
Идејата за баналноста на злото наиде на многу критики.
Иако Хана Арент како еврејка се залагаше за изрекување на смртна казна на Адолф Ајхман многу нејзини сонародници кои замерале дека во својата оценка Ајхман како плитко и банално била преблага.
Тие сметале дека ако злите луѓе едноставно ги поистоветиме со баналното, односно плиткото или глупото тогаш би биле блиску до одлуките дека нивните постапки треба да ги оправдаме под добрата стара парола: Треба да им се опрости бидејќи не знаат што прават.
Еден од најпознатите филозофи на дваесетиот век, Жан Пол Сартр ја отфрла идејата дека секоја наша постапка има било кој друг пример освен тој дека ние за себе би се одлучиле, туку да верува дека секој поединец е апсолутно слободен, а со само тоа и апсолутно одговорен за она што е и што станал. Ниеден човек не може да се повика ни на надворешни и на внатрешни услови за да го симне теретот од одговорноста за важењето за било кое дело.
Нити расата ниту класата ниту јазикот ниту историјата на заедницата во која сме пораснале ниту пак индивидуалните услови на нашето детство како ни стекнатите навики не можат да бидат оправдани за нашите постапки.
Иако тоа сигурно не им е намена, научните објаснувања на постапките кои ги карактеризираме како злобни често можат да звучат за исти да ја направат целата проблематика околу судирот помеѓу доброто и злото да се релативизира поради што е важно да не се заборави дека улогата на науката да ни каже за фактичката состојба на стварите односно онакви какви што се задачата на филозофијата, религијата, а донекаде и уметноста да ни кажат каква би требало реалноста да биде.
