Која е разликата меѓу „здрава“ и прекумерна грижа?
Кај нашиот народ има еден израз: „Не грижи се“. Најчесто го користиме кога некој ќе ни изрази некоја своја грижа и проценуваме дека веројатноста да се случи тоа се мали. Сепак, да видиме што е грижа. Дали секогаш треба да се грижиме или не и дали грижата ни служи за нешто?
На прво место важно е да се знае која е разликата меѓу здрава и функционална грижа и анксиозност и нездрава и нефункционална грижа, која ја нарекуваме прекумерна.
„Здравата“ грижа е соодветна и корисна и се јавува кога предвидуваме реална опасност. Потоа нè мотивира да преземеме конкретни мерки (дејства) со цел да го решиме или да го намалиме проблемот и да го одложиме негативниот исход.
Потоа ментално се активираме околу решавањето на проблемот, земајќи ги предвид опциите кои ни се достапни во дадениот момент и кои можеме да ги спроведеме. Значи, соодветната грижа би значела постоење на објективна причина за грижа, способност да се направи нешто во врска со тоа и планирање конкретни активности или работа за превенција.
Прочитав една интересна реченица на Фејсбук. Авторот, за жал, не ми е познат, но одлично ја опишува претераната грижа. Кажува: „Анксиозноста е како стол — лулка. Тоа ти дава интерес. Имаш чувство дека правиш нешто, но не те носи никаде“.
Така, прекумерната грижа е хронична мисловна активност, карактеристична за анксиозните состојби и се јавува кај сите анксиозни нарушувања.
За разлика од здравата, прекумерната грижа не е ниту корисна ниту функционална бидејќи на човекот му се нудат можните, но многу далечни опасности од реалноста. Таквата грижа, често влијае на тоа човекот да стане пасивен, не го мотивира да преземе конкретни дејства што доведуваат до решавање на проблемите бидејќи е обземен од различни негативни мисловни сценарија, т.е. од она што може да тргне наопаку. Мислите кои постојано се насочени кон катастрофални сценарија се многу исцрпувачки и му оневозможуваат на човекот да функционира непречено.
Лицата кои имаат послаба толеранција за неизвесност, т.е. луѓето кои сметаат дека е неприфатливо да се случи негативен, непредвидлив настан, дури и ако тоа е малку веројатно, имаат поголема шанса да се сретнат со овој психолошки проблем. Може да постои верување дека за секој проблем има решение, а личноста се обидува да најде решенија кои објективно не зависат од неа, не прифаќајќи дека работите не се во нејзина моќ. Во рамките на прекумерната грижа постои т.н. магично мислење, односно човекот верува дека ако се грижи премногу, ќе спречи да се случат лоши работи (на пример, мојот тинејџер е надвор во градот, јас останувам буден и се грижам кога ќе дојде дома).
Изложеноста на претерана грижа на долг рок го нарушува секојдневното функционирање, ја отежнува и ја нарушува комуникацијата со блиските луѓе, го отежнува извршувањето на работата, го доведува човекот до исцрпеност, чувство на депресија бидејќи тој постојано има чувство дека не може да излезе од маѓепсаниот круг на постојана грижа.
Прекумерната грижа не поминува сама по себе, а често е придружена со мускулна напнатост, проблеми со спиењето и концентрација (фокусирањето на мислите на грижи нè спречува да заспиеме или да се сконцентрираме на работата).
Советите од типот „само опушти се, не грижи се“, „зошто се грижиш толку кога нема потреба (причина)“ не само што не помагаат туку и возвраќаат. Личноста не се чувствува поддржана од околината и смета дека никој не ја разбира. На тој начин нејзе ѝ се испраќа порака да престане да се грижи, а секој обид да се потисне тоа, доведува до контраефект и до зголемена склоност да се грижи уште повеќе.
Сепак, тоа не значи дека прекумерните грижи не можат да се сопрат.
Луѓето, често, не знаат или забораваат дека мислите се дел од нас и дека можеме да управуваме и со нив. На почетокот ќе биде потешко, но со вежбање станува полесно. Тоа е исто како кога почнуваме да тренираме. Првите 10 чучнувања претставуваат напор за нас, но со текот на времето станува полесно.
Една од техниките за управување со вашите грижи изгледа вака. Одвојте еден час дневно кој ќе биде резервиран исклучиво за вашата грижа. На пример, кажете си: меѓу 9 и 10 часот наутро е моето време да се грижам. Тогаш можам да се грижам за што сакам. Кога ќе се појават грижи надвор од вашето време предвидено за тоа, само наведете ги и одложете ги за времето што сте го замислиле како „мое време за грижа“.
Ако процените дека и вие го имате овој проблем, не двоумете се да побарате стручна помош и преку психоедукација, вежби, техники и практични совети научете како да го надминете овој психолошки проблем и да го подобрите квалитетот на вашиот живот.
