Најважните обичаи и верувања за Велигден!
Во некои делови на нашата земја, вообичаено е верниците да се протнуваат под масата на која е положено платното во црква.
Велигден е најголемиот христијански празник, денот на Христовото воскресение. За верниците кои го слават Велигден според Јулијанскиот календар, Велигден се нарекува и воскресение.
Велики Петок
На Велики петок, кога се слави споменот на распнувањето на Христос, во нашите храмови, во попладневните часови, се вади покровот (крпа што го покажува положувањето на Христос во гробот), која верниците ја бакнуваат до Велигден. Покровот е поставен на специјално украсена маса, пред олтарот. Во некои делови на нашата земја, вообичаено е верниците, откако ќе го бакнат покровот, да ползат под масата на која е положено платно. Според народното верување, кога се моли, треба да се моли на Бога и да се размислува за некоја убава желба, и таа желба ќе биде исполнета. На Велики петок, пожелно е да не јадете ништо, а ако јадете, постот е задолжителен.
Велигден е поврзан и со убави обичаи во нашата нација. Во целиот христијански свет, дури и меѓу нас во Македонија, овој празник е поврзан со обичајот да се даваат јајца.
Јајца и бојадисување
Јајцето е симбол на обновување на природата и животот. И како што Бадник гореше на огништето и дава посебен шарм на Божиќната ноќ, така и велигденското црвено јајце значи радост за оние што го даваат и го примаат.
Бојадисување на велигденски јајца – Еден од најубавите и најрадосните обичаи, кој не е искоренет, ниту во градовите. Вредна домаќинка, според утврдената традиција, слика велигденски јајца (бојадисува) на Велики петок, на ден кога, во спротивно, ништо друго не се прави. Првото обоено јајце се остава настрана до следниот Велигден и се нарекува „чувар на куќа“.
Симболиката на сликање јајца е направена во спомен на настанот кога Света Марија Магдалена Мироносичката (девојката што беше со Христа Пресвета Богородица за време на неговото страдање во Голгота, и на која Христос првпат се појави по воскресението ), отпатувал за Рим. да го проповеда евангелието и го посетил царот Тивериј. Потоа, во знак на внимание, како новогодишен подарок, му подаде црвено јајце, и го поздрави со зборовите: „Христос воскресна“. Црвената боја ја симболизира невината крв на Спасителот пролеана на Голгота, но црвената боја е исто така и бојата на воскресението. Затоа што нема воскресение без страдање и смрт.
Велигденска прослава
Кога ќе осамне денот на Воскресението Христово, од сите кули на православните храмови, долго време, ѕвонат сите ѕвона и се најавува доаѓање на големиот празник. Домаќинот и неговото семејство одат во црквата на светата велигденска служба. По завршувањето на службата, луѓето се поздравуваат со зборовите: „Христос воскресна!“ и “Навистина воскресна!” Тој поздрав трае до Денот на спасителот.
Кога ќе дојдат дома од црквата, сите членови на домаќинството се поздравуваат со велигденски честитки и бакнежи. Домаќинот потоа запалува свеќа, зема темјан, им го запалува темјан на сите станари што стојат во молитва, им предава кадилница на помлад човек и тој ја зачадува целата куќа. После заедничката молитва, повторно, си го честитаат Велигден и седнуваат на свечено поставената трпеза.
Кршење со јајца
На масата се наоѓа украсен сад со обоени јајца. Домаќинот прво зема едно јајце, а потоа и сите домашни. Потоа, тука е радоста и конкуренцијата чие јајце е најсилно. Тоа е голема радост за децата. Се изговара и – „Христос Воскресна“ и „Навистина Воскресна“. На Велигден најпрво се јаде вареното велигденско јајце, а потоа и останатите. На тој ден, ако гостинот дојде во куќата, најпрво му се дава обоено јајце, а потоа се служат и други работи.
Втор ден Велигден
Првиот понеделник по Велигден – На тој ден, според народното верување и обичај, гробовите на починатите роднини треба да се копаат со дупчење со зелена трева. Во некои делови, овој ден се слави како панихида. Имено, луѓето излегуваат на гробиштата, палат свеќи, се уредуваат гробници и свештеникот извршува комеморации и спомен-обележја за преостанатите души на починатиот. На тој ден, обоените велигденски јајца се носат во гробот, а потоа се делат на сиромашните. Значи, Побушани понеделник е ден посветен на мртвите.
Некои од обичаите се:
• За Велигден, треба да станете рано наутро и да не легнете пред полноќ. Ако некој легне да спие пред полноќ, затоа што за Велигден ќе е уморен.
• Наутро измијте со вода натопена во дренка, здравец, босилек и црвено велигденско јајце;
• Децата треба да бидат допрени со црвено јајце – да бидат црвени и здрави во текот на целата година;
• Прво пресечете со велигденско јајце;
• На Велигден, рано наутро, луѓето одеа во црква наутро; Во Русија беше вообичаено ако некој заспие и не дојде во црква наутро, ќе го земат, ќе истурат вода или ќе го фрлат во реката. Во 17 век, Синодот на Руската црква издаде посебен декрет со кој се забранува практикување на овој обичај, што исто така доведе до смрт на луѓе. По ручекот, луѓето се собраа во Црквата, и ако нема црква во селото, под плочата (свето дрво);
• Во некои села на јужниот дел на Банат, Бачка и Срем, пожарите или свеќите беа запалени на улиците каде поминуваше литиум. Католиците задолжително ги палат велигденските огнови;
• Ако Велигден се падне пред Св.Ѓурѓовден, не се јаде јагне;
• За Велигден се месат специјални лебови.
• На денот на Велигден, јајцата и слатките се кријат во дворот и дома, па децата бараат скриени подароци;
• На вториот ден од Велигден, се оди на гробиштата и на секое гробје се остава по едно црвено јајце (за да можат починатите предци да уживаат во воскресението на Исус Христос). Овој ден се нарекува и воден понеделник, затоа што тогаш момчињата и младите истураат вода врз девојчињата и младите жени. На овој понеделник треба да оставите и скршено велигденско јајце на полето, за полето да биде плодно. А велигденското јајце им се дава на говедата да јадат, за да биде здраво цела година.
На денот на Велигден кршењето со јајца е неизбежнп. Јајцата најпрво се удираат одозгора до врвот, а потоа се пукаат на истрел. Кој ќе скрши туѓо јајце, си го зема за себе. Патем, во Банат, велигденските јајца не им даваа на овчарите (овчари, фармери) за да не се разболува добитокот во текот на годината.
